Όταν η μυθολογία ορίζει ένα νησί όπως η Σύμη ως τόπο γέννησης των Τριών Χάριτων σίγουρα κάτι τέτοιο είναι ενδεικτικό της ομορφιάς του τόπου.
Η Σύμη κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια και η πληθώρα τον αρχαιολογικών χώρων που εντοπίζονται σε αυτήν, περισσότεροι από 150, είναι αυτή που οδήγησε την Κεντρική Αρχαιολογική Υπηρεσία στην απόφαση να τη χαρακτηρίσει ολόκληρο το νησί αρχαιολογικό χώρο. Η μυθολογία τοποθετεί σε αυτή τη γέννηση των Τριών Χάριτων ενώ οι προϊστορικές αναφορές στο νησί του δίνουν διαφορετικές ονομασίες όπως Καρίκη, Μεταποντίς και Αίγλη. Το όνομα Σύμη συνδέεται με διάφορους μύθους, ένας από αυτούς αναφέρει πως Σύμη ήταν μία νύμφη η οποία ενώθηκε με τον Ποσειδώνα γεννώντας τον Χθόνιο, βασιλιά των πρώτων κατοίκων του νησιού.
Η ομορφιά όμως του νησιού δεν έγκειται μόνο στα αρχαιολογικά ευρήματα και στους συναρπαστικούς μύθους που το περιβάλλουν. Η θέα της γραφικής πόλης της Σύμης με τα πολύχρωμα νεοκλασικά κτίρια είναι εκείνη που πρώτη μαγεύει το βλέμμα του επισκέπτη. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού και διακρίνεται σε δύο οικισμούς την Άνω Σύμη στην κορυφή του λόγου και τον Γιαλό, το γραφικό απάνεμο λιμάνι. Εδώ βρίσκεται το Δημοτικό Ρολόι κτίσμα του 1881 και μπροστά από αυτό ο «Μιχαλάκης» το άγαλμα του μικρού ψαρά δημιουργία του Συμιακού γλύπτη Κώστα Βαλσάμη. Σε κοντινή απόσταση έχει τοποθετηθεί μία ακόμα δημιουργία του το «Περιστέρι της Ειρήνης». Οι δύο πλευρές του Γιαλού ενώνονται με ένα πέτρινο γεφύρι και στον οικισμό βρίσκεται επίσης το Ναυτικό Μουσείο αλλά και ο Άγιος Ιωάννης, η Μητρόπολη του νησιού.
Ανεβαίνοντας τα εκατοντάδες σκαλοπάτια της Καλής Στράτας φτάνεις στην Άνω Σύμη με την εντυπωσιακή θέα και τα μικρά σοκάκια. Στο υψηλότερο σημείο της βρίσκεται το Κάστρο των Ιωαννίτων Ιπποτών και εντός του η Παναγία του Κάστρου.
Το δεύτερο λιμάνι της Σύμης βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τον Γιαλό και λέγεται Νημπορειό ή Εμπορειός σε αυτό βρίσκονται τα «Δώδεκα Σπήλαια», υπόσκαφοι θόλοι οι οποίοι θεωρείται πως κατά τη Βυζαντινή εποχή χρησιμοποιήθηκαν ως εργαστήρια γλυπτικής και ζωγραφικής. Η μεγάλη παράδοση της Σύμης στην οινοποιεία μαρτυρείται και από τα 11 παραδοσιακά πατητήρια τα οποία έχουν αναστηλωθεί και βρίσκονται στο δάσος της περιοχής Κουρκουνιώτη.
Στον Πάνορμο βρίσκεται το μοναστήρι του Ταξιάρχη Μιχαήλ. Πρόκειται για μία από τις πρώτες χριστιανικές μονές η οποία ανοικοδομήθηκε τον 18ο αι. με το καθολικό της μονής να χρονολογείται τον 15ο αι.. Βυζαντινές αγιογραφίες, το ξυλόγλυπτο τέμπλο αλλά και η εντυπωσιακή εικόνα του Ταξιάρχη κόβουν την ανάσα. Εντός της Μονής βρίσκονται επίσης δύο μουσεία το Εκκλησιαστικό και το Λαογραφικό.
Δύο πανέμορφες νησίδες βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από το νησί, η Νίμος και η Σεσκλιά. Είναι επισήμως αναγνωρισμένες ως αρχαιολογικοί χώροι ενώ η Σεσκιλά διαθέτει και δύο φυσικές πηγές. Από τις σημαντικότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις είναι το Φεστιβάλ Σύμης το οποίο λαμβάνει χώρα από τον Ιούλιο μέχρι το Σεπτέμβριο με πολλές παράλληλες εκδηλώσεις.
Τοπικά προϊόντα και γαστρονομία
Ως νησί του Αιγαίου η γαστρονομία της Σύμης εστιάζει αρκετά στα ψάρια και στα θαλασσινά. Σε περίοπτη θέση βρίσκεται το ψιλό γαριδάκι της περιοχής το οποίος σερβίρεται στα ταβερνάκια. Ωστόσο τα θαλασσινά δεν είναι και οι μόνες επιλογές αφού εξίσου διάσημο είναι το άγριο κατσικάκι, το φακόρυζο αλλά και τα ντολμαδάκια από κυκλάμινα! Ένα βυζαντινό κέρασμα αποτελεί το διασημότερο γλυκό του νησιού, τα λεγόμενα ακούμια που θυμίζουν λουκουμάδες. Φραγκόσυκα υπάρχουν σε όλο το νησί αποτελώντας ένα από τα αγαπημένα φρούτα και υλικά της συμιακής κουζίνας. Βότανα, λικέρ και συμιακό κρασί είναι σίγουρα ορισμένα από τα προϊόντα που θα πάρεις μαζί σου φεύγοντας. Σίγουρα όμως δεν θα πρέπει να παραλείψεις από τις αγορές σου τα σφουγγάρια, άλλωστε οι σφουγγαράδες του νησιού υπήρξαν από τους πιο φημισμένους της χώρας.